जगात एकापेक्षा एक मसाले आहेत, जे आपल्या चवीसाठी ओळखले जातात, परंतु एक मसाला असा देखील आहे जो त्याच्या किंमतीमुळे प्रसिद्ध आहे. म्हणूनच याला जगातील सर्वात महागडा मसाला म्हटले जाते. या मसाल्याच्या वनस्पतीला जगातील सर्वात महाग वनस्पती देखील म्हटले जाते.
ह्या वनस्पती उगवणाऱ्या प्रमुख देशांमध्ये भारतासह फ्रान्स, स्पेन, इराण, इटली, ग्रीस, जर्मनी, जपान, रशिया, ऑस्ट्रिया, तुर्किस्तान, चीन, पाकिस्तान आणि स्वित्झर्लंडचा समावेश आहे. जम्मूमध्ये किश्तवाड आणि जन्नत-ए-काश्मीरमधील पामपूर (पामपोर) च्या मर्यादित भागात जास्त प्रमाणात लागवड केली जाते.
जगातील सर्वात महागड्या मसाल्याचे नाव केशर आहे, ज्याला इंग्रजीत ‘सैफ्रन’ म्हणतात. बाजारात केशराची किंमत प्रति किलो अडीच लाख ते तीन लाख रुपयांच्या दरम्यान आहे. केशर महाग असण्याचे कारण म्हणजे त्याच्या दीड लाख फुलांमधून केवळ एक किलो कोरडा केशर मिळतो.
केशरला ‘रेड गोल्ड’ म्हणून देखील ओळखले जाते कारण ते सोन्यासारखे महाग आहे. असा विश्वास आहे की अलेक्झांडर द ग्रेटच्या सैन्याने सुमारे 2300 वर्षांपूर्वी प्रथम ग्रीस (यूनान) येथे त्याची लागवड केली होती. इजिप्तची रहस्यमय राणी म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या क्लियोपेट्रानेही तिचे सौंदर्य वाढविण्यासाठी केशरचा वापर केला होता.
तथापि, काही लोकांचा असा विश्वास आहे की दक्षिण युरोपमधील स्पेनमध्ये केशराचा उगम झाला आहे. आज जगात सर्वात जास्त केशरची लागवड स्पेनमध्ये आहे. भगव्या फुलांचा सुगंध इतका जोरदार आहे की सभोवतालच्या भागात वास येत आहे. आपल्याला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की प्रत्येक फुलामध्ये केवळ तीन केशर आढळतात.
जरी केशर हा आयुर्वेदिक औषधे, खाद्यपदार्थांत आणि देवपूजामध्ये वापरला जात असे, परंतु आता पान, पान मसाले आणि गुटख्यामध्येही याचा वापर केला जातो. केशर रक्तदाब, कमी रक्तदाब मोड्यूलेटर आणि कफ संहारक म्हणून देखील ओळखला जातो. या कारणास्तव, ते औषधापासून ते जड़ी-बूटि पर्यंत सगळ्यात वापरले जाते.
